Ano ang Pangngalan, Bahagi, Uri at Halimbawa ng Paggamit
Ano ang Pangngalan?
Ang pangngalan ay isa sa mga bahagi ng pananalita na tumutukoy sa tao, hayop, bagay, lugar, ideya, at karanasan. Ito ay may mga katangiang sumusunod:
Nagbibigay ng pangalan o tawag sa isang tao, hayop, bagay, lugar, ideya, o karanasan.
Maaaring gumamit ng mga salitang-ugat na payak o tambalan para bumuo ng mga salitang pangngalan.
Maaring magkakaiba ang kasarian at kaukulan ng pangngalan depende sa uri nito.
Nagagamit ang pangngalan sa iba't ibang kayarian at kailanan sa pangungusap.
Nagagamit ang pangngalan upang magbigay ng kahulugan at ideya sa pangungusap.
Maaari itong magamit bilang simuno, paksa, o bahagi ng sugnay sa pangungusap.
Sa kabuuan, ang pangngalan ay isang mahalagang bahagi ng pananalita dahil ito ay nagbibigay ng pangalan o tawag sa mga bagay, lugar, hayop, tao, ideya, at karanasan na nagbibigay ng kahulugan at detalye sa mga pangungusap.
Mga Uri ng Pangngalan?
Mayroong iba't ibang uri ng pangngalan, at ang ilan sa mga ito ay:
Pambalana - tumutukoy sa lahat ng tao, bagay, lugar, o konsepto sa isang pangkalahatang kahulugan, halimbawa: tao, hayop, kahoy, lugar, pag-ibig, kagandahan.
Pantangi - tumutukoy sa tiyak na tao, bagay, lugar, o konsepto, halimbawa: si Jose, ang bahay namin, ang paaralan namin, ang Baguio, ang aking aso.
Pasalungat - tumutukoy sa katangian ng isang tao, bagay, lugar, o konsepto, na magkaiba sa karaniwang katangian nito, halimbawa: ulo ng bulate, puting itim, mainit na yelo.
Pambalana-katawanin - tumutukoy sa lahat ng mga bagay o mga sangkap ng isang klase, halimbawa: bunga, gulay, prutas, hayop.
Pambalana-pook - tumutukoy sa lahat ng mga lugar na magkakatulad ng katangian, halimbawa: bundok, bayan, probinsya, kontinente.
Pambalana-pandiwa - tumutukoy sa mga pangngalan na nagiging paksa ng pandiwa sa pangungusap, halimbawa: tumakbo, kumain, sumigaw.
Pang-uri - naglalarawan sa mga pangngalan, halimbawa: magandang babae, malakas na bagyo, masarap na pagkain.
Ano ang Kayarian ng Pangngalan?
Ang mga pangngalan ay maaaring nahahati sa dalawang kayarian:
Payak na Pangngalan - Ito ay binubuo ng isang salitang-ugat lamang at hindi nahahati sa dalawang bahagi. Halimbawa: pusa, bata, lapis, libro, bulaklak.
Tambalan na Pangngalan - Ito ay binubuo ng dalawang salitang-ugat na pinagsama upang bumuo ng isang bagong salita. Mayroong dalawang uri ng tambalang pangngalan: Maylapi at Inuulit
Maylapi - Ito ay binubuo ng salitang-ugat at panlapi. Halimbawa: gur o + o tong = gur o tong (manggagawa), pagkain + an = pagkainan (lugar kung saan kumakain).
Inuulit - Ito ay binubuo ng dalawang salitang-ugat na magkatulad. Halimbawa: tao + tao = taong-tao (taong tunay na tao), bahay + bahay = bahay-bahayan (madaming bahay).
Kasarian ng Pangngalan
Ang mga pangngalan ay maaaring nahahati sa tatlong kasarian:
LALAKI o PANLALAKI - Ito ay tumutukoy sa mga pangngalang tumutukoy sa mga lalaki o binabanggit ang mga katangiang karaniwan sa lalaki. Halimbawa: lalaki, ama, kapatid na lalaki, kuya, titser, manunulat.
BABAE o PAMBABAE - Ito ay tumutukoy sa mga pangngalang tumutukoy sa mga babae o binabanggit ang mga katangian na karaniwan sa babae. Halimbawa: babae, ina, kapatid na babae, ate, guro, manunulat.
DI-LALAKI o DI-PANLALAKI - Ito ay tumutukoy sa mga pangngalang hindi kailanman tumutukoy sa mga lalaki o babae. Halimbawa: lapis, libro, mesa, upuan, pagkain, tubig.
Kailanan ng Pangngalan:
Ang kailanan ng pangngalan ay tumutukoy sa posisyon o kahalagahan ng pangngalan sa pangungusap. May tatlong uri ng kailanan ng pangngalan:
1. SANGGAWA - ito ang pangngalang naglalarawan sa isang bagay o pangngalang ginagamit bilang gamit o kasangkapan sa paggawa ng isang bagay. Halimbawa: martilyo, karayom, lapis, tuldok.
2. SIMUNO - ito ang pangngalang nagpapakilala ng paksa o simuno ng isang pangungusap. Halimbawa: si Juan, ang baboy, ang bulaklak, ang kotse.
3. PAMUNO - ito ang pangngalang nagsasabi ng kabuuan o pangkalahatan ng isang pangungusap. Halimbawa: lahat, iba, wala, karamihan.
Mga kaukulan ng Pangngalan
Ang kaukulan ng pangngalan ay tumutukoy sa relasyon ng pangngalan sa ibang bahagi ng pangungusap. May limang uri ng kaukulan ng pangngalan:
Nominatibo - ito ang kaukulan ng pangngalan na tumutukoy sa pangngalan bilang simuno o paksa ng pangungusap. Halimbawa: Ang pusa ay naglalaro sa harap ng bahay.
Genitibo - ito ang kaukulan ng pangngalan na tumutukoy sa pag-aari o pagmamay-ari ng isang bagay. Halimbawa: Ang damit ng babae ay maganda.
Datibo - ito ang kaukulan ng pangngalan na tumutukoy sa pangngalan bilang tatanggap ng kilos o aksyon ng pandiwa. Halimbawa: Nagbigay siya ng regalo sa akin.
Akusatibo - ito ang kaukulan ng pangngalan na tumutukoy sa pangngalan bilang direktang layon ng kilos o aksyon ng pandiwa. Halimbawa: Binigyan ko siya ng regalo.
Lokatibo - ito ang kaukulan ng pangngalan na tumutukoy sa lugar kung saan naganap ang kilos o pangyayari sa pangungusap. Halimbawa: Nagluto ako ng pagkain sa kusina.
Katuturan ng Pangngalan
Tahas
Ito ay tiyakang tumutukoy sa pinangngalanan. Ang mga pangngalan na tinutukoy ay nararanasan ng isa sa mga limang pandamdam (paningin, pang-amoy, pandinig, panglasa, at pandamdam) at may pisikal na pandamdam.
Halimbawa:
Ang mga laruan ni Anton ay nagkalat sa kanilang sala.
Lansak
Ito ay pangngalang tumutukoy sa isang karamihan o kalipunan, maaring maylapi o wala.
Halimbawa:
Isang pangkat ng mag-aaral ang pumunta sa Baguio para sa kanilang field trip.
Basal
Ito ay pangngalang laging nasa anyong payak at tumutukoy sa mga kaisipan o konsepto ng hindi nararanasan ng limang pandamdam at walang pisikal na katangian.
Halimbawa:
Nasa isip lamang niya ang kanyang mga gagawin at hindi pa niya sinimulang gawin.
Hango
Ito ay nakabatay o nakabase sa isang salitang basal o hango sa dayuhang salita.
Halimbawa:
Isang palaisipan pa rin hanggang ngayon kung ano ang tunay na nangyari sa kanyang nawawalang kapatid.
Patalinghaga
Ito ay pangngalan na di-tuwirang tumutukoy sa pinag-uukulan ng salita kundi sa katulad o halimbawa nito.
Halimbawa:
Ang ilaw sa kanilang kinabukasan ay ang kanilang mga guro.